ڕفاندنی عەلی خەیال لە هەولێر: زەنگێکی مەترسی بۆ ئازادی ڕادەربڕین و سەلامەتی ڕۆژنامەنووسان لە عێراق و هەرێمی کوردستان

بەروار: 2 مانگ لەمەو پێش

ڕووداوی ڕفاندنی بەڕێز عەلی خەیال، پێشکەشکاری دیاری کەناڵی “بەغدادییە”، لە شاری هەولێری پایتەختی هەرێمی کوردستان، هەژێنەر و جێگەی نیگەرانییەکی قووڵە. ئەم کردەوەیە نەک تەنها هێرشێکە بۆ سەر کەسایەتی ناوبراو، بەڵکو زەنگێکی مەترسیدارە بۆ سەر ئازادی ڕۆژنامەگەری، ئازادی ڕادەربڕین و سەلامەتی گیانی میدیاکاران لە سەرانسەری عێراق و هەرێمی کوردستاندا. ڕێکخراوی ئاشتی بۆ مافی مرۆڤ بە توندی ئەم کردەوەیە ئیدانە دەکات و داوای هەنگاوی کرداری خێرا دەکات بۆ ئاشکراکردنی چارەنووسی بەڕێز خەیال و دڵنیابوونەوە لە سەلامەتی گیانی. ئەم ڕووداوە جارێکی دیکە ئەو ڕاستییە تاڵەمان بیردەخاتەوە کە کارکردن لە بواری میدیای ئازاد و ڕەخنەگرانەدا هێشتا پڕە لە مەترسی و قوربانیدان.

وردەکاری ڕووداوەکە و تۆمەتبارکردنی بەرپرسانی باڵا لەلایەن کەناڵی بەغدادییەوە
بەگوێرەی ئەو زانیارییانەی کە کەناڵی “بەغدادییە” بڵاوی کردووەتەوە، دوا نیوەڕۆی ئەمڕۆ (ڕێکەوتی ڕووداوەکە بنووسرێت گەر زانرا، ئەگەر نا “ڕۆژی ڕابردوو” یان “چەند کاتژمێرێک لەمەوبەر”)، بەڕێز عەلی خەیال، لە کاتی ئەنجامدانی وەرزشی ڕۆژانەی خۆیدا لە یەکێک لە ناوچەکانی شاری هەولێر، لەلایەن چەند کەسێکی نەناسراوەوە ڕفێندراوە. کەناڵی بەغدادییە لە بەیاننامەیەکی فەرمیدا، بەرپرسیارێتی سەلامەتی گیانی پێشکەشکارەکەی خستووەتە ئەستۆی بەڕێزان محەمەد شیاع سوودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراقی فیدراڵ، و محەمەد تەمیم، وەزیری پلاندانان و جێگری سەرۆک وەزیران. ئەم تۆمەتبارکردنە ڕاستەوخۆیە ئاماژەیەکی ڕوونە بە بوونی نیگەرانی و گومانی جیددی لەلایەن کەناڵەکەوە سەبارەت بە دەستی پشت پەردەی ئەم ڕفاندنە. جێگەی باسە، کەناڵەکە ئاماژەی بەوەش کردووە کە پێشتر بەڕێز محەمەد تەمیم هەڕەشەی لە عەلی خەیال کردووە و تەنانەت سکاڵای یاساییشی لە دژی تۆمار کردبوو، ئەمەش گومانەکان زیاتر دەکات و پێویستی بە لێکۆڵینەوەی ورد و بێلایەنانە هەیە.

بێدەنگی لایەنە ئەمنییەکانی هەرێمی کوردستان و نیگەرانییەکان لەسەر دۆخی ڕۆژنامەنووسان
تاکو ئامادەکردنی ئەم هەواڵە، هیچ ڕوونکردنەوە و بەیاننامەیەکی فەرمی لەلایەن هێزە ئەمنییەکان و دەزگا پەیوەندیدارەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە سەبارەت بە ڕووداوی ڕفاندنی بەڕێز عەلی خەیال بڵاو نەکراوەتەوە. ئەم بێدەنگییە جێگەی پرسیارە و نیگەرانییەکان زیاتر دەکات، چونکە لە کاتێکی وەهادا چاوەڕوان دەکرا لایەنە بەرپرسەکان بە خێرایی بێنە دەنگ و ڕای گشتی لە وردەکاریی ڕووداوەکە و ئەو ڕێوشوێنانەی گیراونەتەبەر بۆ دۆزینەوەی ناوبراو ئاگادار بکەنەوە. شاردنەوەی زانیاری یان دواکەوتن لە ڕاگەیاندنی هەڵوێستی فەرمی، دەتوانێت لێکدانەوەی جیاوازی بەدوای خۆیدا بهێنێت و متمانەی هاوڵاتیان بە دەزگا ئەمنییەکان لاواز بکات. ڕێکخراوی ئاشتی بۆ مافی مرۆڤ جەخت لەسەر پێویستی لێکۆڵینەوەیەکی خێرا، شەفاف و سەربەخۆ دەکاتەوە لەلایەن دەسەڵاتدارانی هەرێمی کوردستانەوە بۆ ئاشکراکردنی چارەنووسی عەلی خەیال و دەستگیرکردنی ئەنجامدەرانی ئەم تاوانە و هێنانە بەردەم دادگا. ئەم ڕووداوە بە تەنیا مامەڵەی لەگەڵ ناکرێت، بەڵکو دەچێتە چوارچێوەی ئەو پێشێلکاریانەی کە بەردەوام بەرامبەر ڕۆژنامەنووسان و میدیاکاران لە عێراق و هەرێمدا ئەنجام دەدرێن، لەوانە هەڕەشەکردن، دەستگیرکردنی نایاسایی، لێدان و سوکایەتیپێکردن، و لە حاڵەتی توندتریشدا ڕفاندن و کوشتن.

بانگەوازی نێودەوڵەتی و ڕۆڵی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و ڕێکخراوەکانی مافی مرۆڤ
کەناڵی بەغدادییە لە بەیاننامەکەیدا داوای لە ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان کردووە کە فشار بخاتە سەر حکومەتی عێراق بۆ دابینکردنی پاراستنی پێویست بۆ ڕۆژنامەنووسانی ڕەخنەگر و مسۆگەرکردنی ئازادی ڕۆژنامەوانی لە وڵاتدا. ئەم بانگەوازە ڕەنگدانەوەی ئەو بێئومێدیەیە کە میدیاکاران هەیانە لە سیستەمی دادوەری و ئەمنی ناوخۆیی بۆ پاراستنیان. ڕێکخراوی ئاشتی بۆ مافی مرۆڤ پشتیوانی خۆی بۆ ئەم داواکارییە دەردەبڕێت و هاوکات داوا لە نوێنەرایەتی وڵاتان و ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکانی بواری مافی مرۆڤ و ئازادی ڕۆژنامەگەری دەکات کە بە جددی ئەم کەیسە وەربگرن و فشاری دیپلۆماسی و سیاسی پێویست بخەنە سەر حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ:

دڵنیابوونەوە لە سەلامەتی گیانی عەلی خەیال و ئازادکردنی بەپەلە.
ئەنجامدانی لێکۆڵینەوەیەکی گشتگیر و بێلایەن بۆ دۆزینەوەی ئەنجامدەران و ئەوانەی لە پشتی ئەم کردەوەیەوەن.
گرتنەبەری ڕێوشوێنی کرداری بۆ پاراستنی ڕۆژنامەنووسان و چالاکوانانی مەدەنی لە هەموو جۆرە هەڕەشە و توندوتیژییەک.
کارکردن بۆ کۆتاییهێنان بە کولتوری لێخۆشبوون لە تاوانەکانی دژ بە ڕۆژنامەنووسان (impunity).
ئازادی ڕادەربڕین و ئازادی ڕۆژنامەگەری پایەیەکی سەرەکی هەر کۆمەڵگەیەکی دیموکراتی و پێشکەوتووە، و پێشێلکردنیان نیشانەی پاشەکشەی دیموکراسی و سەروەری یاسایە.

هەڵوێست و داواکارییەکانی ڕێکخراوی ئاشتی بۆ مافی مرۆڤ سەبارەت بە ڕفاندنی عەلی خەیال
ڕێکخراوی ئاشتی بۆ مافی مرۆڤ، وەک ڕێکخراوێکی سەربەخۆ و تایبەتمەند لە بواری داکۆکیکردن لە مافەکانی مرۆڤ، بە توندیترین شێوە ئیدانەی ڕفاندنی بەڕێز عەلی خەیال دەکات و ئەم کردەوەیە بە پێشێلکارییەکی ئاشکرای مافی ئازادی و ئاسایشی کەسی، مافی ئازادی ڕادەربڕین و مافی کارکردنی ڕۆژنامەوانی دادەنێت. ئێمە لە ڕێکخراوی ئاشتی:

داوای ئازادکردنی دەستبەجێ و بێمەرجی بەڕێز عەلی خەیال دەکەین و بەرپرسیارێتی سەلامەتی گیانی دەخەینە ئەستۆی ئەو لایەنانەی کە ڕفاندوویانە، هەروەها دەسەڵاتدارانی هەرێمی کوردستان و حکومەتی عێراق کە بەرپرسن لە پاراستنی گیانی هاوڵاتیان و دابینکردنی ئاسایش.
داوا لە حکومەتی هەرێمی کوردستان دەکەین کە بە زووترین کات لێکۆڵینەوەیەکی شەفاف و ورد دەستپێبکات، ئەنجامدەرانی ئەم تاوانە بدۆزێتەوە و بیانگەیەنێتە بەردەم دادگا، و ئەنجامی لێکۆڵینەوەکانیش بۆ ڕای گشتی ئاشکرا بکات.
داوا لە حکومەتی عێراقی فیدراڵ دەکەین کە بە ڕۆڵی خۆی هەڵبستێت لە پاراستنی ڕۆژنامەنووسان لە سەرانسەری وڵاتدا، بەتایبەت ئەوانەی ڕووبەڕووی هەڕەشە دەبنەوە بەهۆی کارەکانیانەوە، و کۆتایی بهێنرێت بەو کەشە نالەبارەی کە وایکردووە عێراق ببێتە یەکێک لە مەترسیدارترین وڵاتان بۆ کاری ڕۆژنامەوانی.
جەخت دەکەینەوە لەسەر پێویستی ڕێزگرتن لە جاڕنامەی گەردوونی مافەکانی مرۆڤ و پەیماننامە نێودەوڵەتییەکانی تایبەت بە مافە مەدەنی و سیاسییەکان، کە عێراق واژۆی لەسەر کردوون و پابەندی دەکەن بە پاراستنی ئازادییە بنەڕەتییەکان.
هاوسۆزی و پشتیوانی خۆمان بۆ خانەوادەی بەڕێز عەلی خەیال و هاوکارانی لە کەناڵی بەغدادییە و تەواوی کۆمەڵگەی ڕۆژنامەوانی لە عێراق و هەرێمی کوردستان دەردەبڕین.
ڕێکخراوی ئاشتی بۆ مافی مرۆڤ بەردەوام دەبێت لە چاودێریکردنی ئەم کەیسە و هەموو پێشێلکارییەکانی دیکەی مافی مرۆڤ، و لە هەوڵەکانی بۆ بەرگریکردن لە ئازادییەکان و سەروەری یاسا بەردەوام دەبێت. هیواخوازین چارەنووسی بەڕێز عەلی خەیال بە زووترین کات ئاشکرا ببێت و بە سەلامەتی بگەڕێتەوە ناو کەسوکار و هاوپیشەکانی.

    تاگەکان: