گردبوونەوەی ناڕەزایەتی لە دهۆک بۆ ئازادکردنی ئومێد بەرۆشکی، ڕۆژنامەنووس و چالاکوانی سزادراوی بادینان. ڕێکخراوی ئاشتی بۆ مافی مرۆڤ نیگەرانیی قووڵی خۆی دەردەبڕێت و داوای پێداچوونەوە بە سزاکەیدا دەکات.
جارێکی دیکە، پرسی ئازادی ڕادەربڕین و دۆخی ڕۆژنامەنووسان و چالاکوانانی مەدەنی لە هەرێمی کوردستان، بەتایبەتی لە ناوچەی بادینان، دێتەوە بەر باس و نیگەرانییەکان. ئەمڕۆ هەینی، [تکایە ڕێکەوتی ئەمڕۆی هەینی بنووسە، بۆ نموونە: ١٠ی ئایاری ٢٠٢٤ یان هەر ڕێکەوتێکی تر کە گردبوونەوەکەی تێدا ئەنجامدراوە]، کۆمەڵێک لە ڕۆژنامەنووسان، چالاکوانانی کۆمەڵگای مەدەنی لە شاری دهۆک، لەگەڵ کەسوکاری بەڕێز ئومێد بەرۆشکی، ڕۆژنامەنووس و چالاکوانی ناسراو و سزادراوی بادینان، لەبەردەم باڵەخانەی دادگای دهۆک گردبوونەوەیەکی ناڕەزایەتییان ئەنجامدا. ئامانجی سەرەکی ئەم گردبوونەوەیە بریتی بوو لە دەربڕینی ناڕەزایەتی بەرامبەر بەو سزایەی کە بەسەر ئومێد بەرۆشکیدا سەپێنراوە، کە بە بڕوای ئەوان و زۆرێک لە چاودێرانی مافی مرۆڤ، سزایەکی سیاسییە و دوورە لە بنەما یاسایی و دادپەروەرییەکان. ڕێکخراوی ئاشتی بۆ مافی مرۆڤ، وێڕای دەربڕینی پشتیوانی بۆ داواکارییەکانی گردبووەوان، بە نیگەرانییەکی قووڵەوە چاودێری ئەم دۆسیەیە و ڕەوشی ئازادییەکان لە ناوچەکە دەکات.
دەنگی ناڕازی لەبەردەم دادگای دهۆک: داوای ئازادی بۆ ئومێد بەرۆشکی و زیندانیانی بادینان
لە گردبوونەوەکەی ئەمڕۆدا، کە لە کەشێکی مەدەنیدا بەڕێوەچوو، بەشداربووان بە هەڵگرتنی وێنەی ئومێد بەرۆشکی و وتنەوەی دروشمی پشتیوانی، داوای ئازادکردنی بەپەلەی ناوبراو و سەرجەم ئەو زیندانیانەیان کرد کە بە “زیندانیانی بادینان” ناسراون و لەسەر دۆسیەی پەیوەست بە ئازادی ڕادەربڕین و کاری ڕۆژنامەوانی دەستگیرکراون. یەکێک لە بەشداربووانی گردبوونەوەکە، لە لێدوانێکدا بۆ کەناڵەکانی ڕاگەیاندن، جەختی لەوە کردەوە: “ئێمە لێرە کۆبووینەتەوە تا داوا لە دەسەڵاتی دادوەریی هەرێمی کوردستان بکەین کە ئومێد بەرۆشکی و گشت هاوڕێ زیندانیکراوەکانی دیکەی بادینان بە زووترین کات ئازاد بکرێن. ئێمە دڵنیاین و بەڵگەکان ئەوە دەسەلمێنن کە ئەم هاوڕێیانەی ئێمە بە شێوەیەکی ناهەق لە زینداندان و ئەو سزایانەی بەسەریاندا سەپێنراوە، سزای سیاسین و هیچ بنەمایەکی یاساییان نییە، بەڵکو تەنها لەبەر دەربڕینی ڕای جیاواز و کاری ڕۆژنامەوانی بووە.” ئەم لێدوانە ڕەنگدانەوەی ئەو هەستە گشتییەیە کە لەنێو چالاکوانان و ڕۆژنامەنووساندا هەیە سەبارەت بە بە سیاسی کردنی دۆسیەکانیان.
کاریگەریی سزاکە لەسەر ژیانی تایبەتی ئومێد بەرۆشکی و سووربوونی لەسەر هەڵوێستەکانی
یەکێکی دیکە لە بەشداربووانی گردبوونەوەکە، کە ئاماژەی بە لایەنی مرۆیی و کاریگەریی دەروونی ئەم سزایە دەکرد لەسەر ئومێد بەرۆشکی و خێزانەکەی، وتی: “دەستگیرکردن و سزادانی کاک ئومێد بەرۆشکی لەم کاتەدا زۆر جیاواز بوو و کاریگەریی نەرێنی زیاتری هەبوو. ئەو لە سەرەتای دەستپێکردنی ژیانی هاوسەرگیریدا بوو، هەروەها خوێندکاری قۆناغی یەکەمی زانکۆ بوو، کە ئەمەش دوو وێستگەی گرنگی ژیانی هەر مرۆڤێکن. بێگومان ئەم بارودۆخە لەڕووی دەروونییەوە کاریگەرییەکی زۆری لەسەری داناوە، هەرچەندە ئێمە دڵنیاین کە کاک ئومێد کەسایەتییەکی بەهێز و مەزنی هەیە و بەم جۆرە فشارانە ورەی بەرنادات و ناشکێندرێت.” ئەم قسانە ئاماژەن بەوەی کە سزادانەکان تەنها کاریگەری لەسەر خودی کەسەکە دانانێن، بەڵکو ژیانی کۆمەڵایەتی و خێزانی و ئاییندەی خوێندنی ئەویش دەخەنە مەترسییەوە، کە ئەمەش پێچەوانەی مافە سەرەتاییەکانی مرۆڤە.
پێشینەی کەیسەکە و بانگەوازی پێداچوونەوەی یاسایی
شایەنی باسە، ڕۆژی ٣٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٥ (سیی جەنیوەری ٢٠٢٥)، ئومێد بەرۆشکی، ڕۆژنامەنووس و چالاکوانی دیاری بادینان، لەسەر کەیسێک کە وەک “کەیسێکی ڕۆژنامەوانی” ناوزەد کراوە، بە سزای شەش مانگ زیندانیکردن سزا درا. هەر لە سەرەتاوە، تیمێکی پارێزەران بەرگرییان لە ئومێد بەرۆشکی دەکرد و تانەیان لە بڕیاری دادگا دا، ڕایانگەیاندبوو کە ئەم کەیسە بە تەواوی بە سیاسی کراوە و دوورە لە ڕێڕەوی یاسایی خۆی. یەکێکی دیکە لەو کەسانەی ئەمڕۆ بەشداری گردبوونەوەکە بوو، جەختی کردەوە: “کاک ئومێد، کە وەک چالاکوانێکی مەدەنی و ڕۆژنامەوانێکی بوێر ناسراوە، بە شێوەیەکی ناهەق و بە ستەمێکی ئاشکرا، سزای شەش مانگ زیندانی بەسەردا سەپێنراوە. پەیامی سەرەکی ئێمە لەم گردبوونەوەیەدا ئەوەیە کە داوا دەکەین پێداچوونەوەیەکی جددی و دادپەروەرانە بە کەیسەکەیدا بکرێت و لە زووترین کاتدا ئازاد بکرێت، چونکە بەڕاستی غەدرێکی گەورەی لێ کراوە و ئەمە نموونەیەکە لە پێشێلکردنی ئازادی ڕادەربڕین.”
پەیامی گردبوونەوەکە: ڕەخنەگرتن مافە، نەک تاوان
یەکێک لە پەیامە سەرەکییەکانی ئەم گردبوونەوەیە، کە لەلایەن یەکێک لە بەشداربووانەوە بە ڕوونی خرایەڕوو، بریتی بوو لە جەختکردنەوە لەسەر مافی ڕەخنەگرتن وەک بەشێکی دانەبڕاو لە کۆمەڵگایەکی دیموکراتیدا. ئەو وتی: “پەیامی ئێمە بۆ دەسەڵاتداران ئەوەیە کە هەر هاووڵاتییەک لە هەرێمی کوردستان، جا ڕۆژنامەنووس بێت، چالاکوانی مەدەنی بێت، یان هاووڵاتییەکی ئاسایی، ئەگەر ڕەخنە لە شێوازی کارکردنی دەسەڵات و حکومەت بگرێت، یان تێبینی لەسەر پڕۆژە خزمەتگوزارییەکان و کەموکوڕییەکان هەبێت، پێویستە نەک هەر سزا نەدرێت، بەڵکو دەبێت گوێی لێ بگیرێت و سوپاسیش بکرێت و خەڵات بکرێن. بەڵام بەداخەوە، لەبری ئەوە، دەبینین کەیسی جۆراوجۆریان لەسەر دروست دەکرێت و دەخرێنە زیندانەکانەوە. ئەمە پێچەوانەی هەموو بنەمایەکی دیموکراسی و مافی مرۆڤە.” ئەم دیدە جەخت لەسەر ئەوە دەکاتەوە کە دەبێت فەزایەکی کراوە بۆ ڕەخنە و لێپرسینەوە هەبێت، نەک سەرکوتکردنی دەنگە جیاوازەکان.
ڕێگری لە گردبوونەوەی پێشوو و نیگەرانییەکان سەبارەت بە ئازادی گردبوونەوەی ئاشتییانە
جێگەی ئاماژەیە، ڕۆژی پێشتر، واتە دوێنێ، ٨ی ئایاری ٢٠٢٥، بڕیار وابوو کاتژمێر ١١ی پێشنیوەڕۆ هەمان جۆرە گردبوونەوەیەک بەمەبەستی دەربڕینی ناڕەزایەتی بەرامبەر بە بڕیاری دادگا و داواکردنی ئازادکردنی ئومێد بەرۆشکی لەبەردەم هەمان دادگای دهۆک ئەنجام بدرێت. بەڵام بەداخەوە، وەک لەلایەن سەرچاوەکانەوە ئاماژەی پێکرا، لەلایەن هێزێکی ئەمنییەوە ڕێگری لەو چالاکییە مەدەنییە کرا و ڕێگە نەدرا گردبوونەوەکە ئەنجام بدرێت. ئەم ڕێگری کردنە لە گردبوونەوەی ئاشتییانە، کە مافێکی سەرەتایی هاووڵاتیانە و لە یاسا نێودەوڵەتییەکان و تەنانەت یاسا کارپێکراوەکانی هەرێمیشدا جێگیر کراوە، نیگەرانییەکانی ڕێکخراوی ئاشتی بۆ مافی مرۆڤ و چالاکوانانی ئەم بوارە زیاتر دەکات سەبارەت بە بەرتەسکبوونەوەی فەزای ئازادییە مەدەنییەکان و مافی گردبوونەوەی ئاشتییانە لە ناوچەکە.
: هەڵوێست و داواکارییەکانی ڕێکخراوی ئاشتی بۆ مافی مرۆڤ
ڕێکخراوی ئاشتی بۆ مافی مرۆڤ، وێڕای دەربڕینی هاوسۆزی و پشتیوانی تەواو بۆ ئومێد بەرۆشکی و خێزانەکەی، و هەروەها بۆ سەرجەم ڕۆژنامەنووسان و چالاکوانانی ئازادیخواز، ئەم خاڵانەی خوارەوە دەخاتەڕوو و داواکاری جێبەجێکردنیانە:
ئیدانەکردنی سزادان: ئێمە بە توندی ئیدانەی هەر سزایەک دەکەین کە لەسەر بنەمای کاری ڕۆژنامەوانی و دەربڕینی ڕای ئازاد دەربچێت و دوور بێت لە پێوەرەکانی دادگاییکردنێکی دادپەروەرانە.
داوای ئازادکردنی دەستبەجێ: داواکارین دەستبەجێ ئومێد بەرۆشکی و سەرجەم ئەو ڕۆژنامەنووس و چالاکوانانەی کە لەسەر دۆسیەی هاوشێوە دەستگیرکراون و سزادراون، ئازاد بکرێن.
پێداچوونەوەی دادپەروەرانە: داوا لە دەسەڵاتی دادوەریی هەرێمی کوردستان دەکەین کە بە شێوەیەکی بێلایەن و پیشەییانە، پێداچوونەوە بە دۆسیەی ئومێد بەرۆشکی و هاوشێوەکانیدا بکات و دڵنیایی بدات کە دادپەروەری سەروەرە.
ڕێزگرتن لە ئازادی ڕادەربڕین: جەخت دەکەینەوە لەسەر پێویستی ڕێزگرتنی دەسەڵاتداران لە ئازادی ڕادەربڕین، ئازادی ڕۆژنامەوانی، و مافی گردبوونەوەی ئاشتییانە، وەک لە جاڕنامەی گەردوونی مافەکانی مرۆڤ و پەیماننامە نێودەوڵەتییە پەیوەندیدارەکاندا هاتووە.
کۆتاییهێنان بە فشارەکان: پێویستە کۆتایی بهێنرێت بە هەر جۆرە فشار و هەڕەشە و بە سیاسی کردنی دۆسیەکان دژی ڕۆژنامەنووسان و چالاکوانانی مەدەنی.
پاراستنی ڕۆژنامەنووسان: دەبێت حکومەتی هەرێمی کوردستان ژینگەیەکی لەبار و سەلامەت بۆ کاری ڕۆژنامەوانی دابین بکات و پارێزگاری لە ڕۆژنامەنووسان بکات لەکاتی ئەنجامدانی پیشەکەیاندا.
ڕێکخراوی ئاشتی بۆ مافی مرۆڤ بەردەوام دەبێت لە چاودێریکردنی وردی ئەم دۆسیەیە و دۆسیەکانی تری پەیوەست بە مافی مرۆڤ لە هەرێمی کوردستان و عێراق، و هەوڵەکانی دەخاتەگەڕ بۆ داکۆکیکردن لە مافی قوربانیان و گەیاندنی دەنگیان بە ناوەندە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەکان.
