تاوانی ناو زڕاندن لە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکاندا
هه‌موو تۆمه‌ت و ناوزڕاندنێك به كه‌سی به‌رامبه‌ر تاوان دروست ده‌كات، هەروەها جیاوازی هه‌یه له‌نێوان ئازادی راده‌ربڕین و بۆچوون و ره‌خنه‌گرتن له‌گه‌ڵ تۆمه‌ت باركردن و ناوزڕاندن، له‌كاتی ئاخافتندا ئاساییه بوترێ فڵانە وه‌زاره‌ت یاخود فڵانە فەرمانگە گه‌نده‌ڵی به‌ڕێوبردن و به‌هه‌ده‌ردانی پاره‌ی تێدایه ئه‌مه ئازادی راده‌ربڕینه، به‌ڵام ئاسایی نیه بوترێ وه‌زیری ئه‌و وه‌زاره‌ته یا بەڕێوەبەری ئەو فەرمانگەیە گه‌نده‌ڵه‌و پاره به‌هه‌ده‌ر ده‌دات ئه‌مه تاوان دروست ده‌كات ئازادی راده‌ربڕین نیه، به‌ڵكو ناوزڕاندن و تۆمه‌ت دروستكردنه ئەگەر بەڵگەی بەڵمووس نەبێ.
بەڵام،، ئەوەی جێی سەرنجە..بڕیاری دادگا په‌یوه‌ندی نیه به‌ئازادی راده‌ربڕین و ره‌خنه‌گرتنه‌وه به‌ڵكو هه‌موو تاكێك له‌م نیشتمانه هەر وەک چۆن بانگەشەی دیموکراسی دەکرێ مافی ئازادی راده‌ربڕین و بۆچونی هه‌یه له‌چوارچێوه‌ی ئه‌و سنوره‌ی كه‌بۆی دیاری كراوه به پێی ده‌ستور،ئاواش هه‌موو ئه‌م مافانه‌ی تاكیش پارێزراوه له ووڵاته‌دا، به‌ڵام ئه‌گه‌ر ئه‌م ئازادی راده‌ربڕینه بوو به تۆمه‌ت و تاوان ئه‌وا بڕیاری دادگا ده‌یگرێته‌وه و سزاده‌درێت.تارق حەرب شارەزا لە بواری یاسا دەڵێت: ئەو بڕیاره‌ی دادگای تێهه‌ڵچونه‌وه‌ی به‌غدا کە پێش ماویەک ده‌ریكردووه له‌باره‌ی ناوزڕاندن و تۆمه‌ت دروستكردن له‌تۆڕه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان بڕیارێكی دروسته‌و له‌چوارچێوه‌ی یاسای سزادانی عیراقیدایه.
لەبەر ئەوەی هەر وەک جنێودان‌و تانەتەشەر لە ڕێگەی كەناڵە جیاوازەكانی ڕاگەیاندنەكانەوە بە هەرسێ جۆرەكەی (بینراو و بیستراو و نووسراو)، دەچێتە چوارچێوەی تاوانەكانی ڕۆژنامەگەری‌و ئەنجامدەری تاوانەكە بەپێی دەقەكانی یاسای ڕۆژنامەگەری ژمارە(35)ی ساڵی 2007ی هەرێمی كوردستان سزا دەدرێت.
کەواتە..روودانی تاوانی تۆمه‌ت و ناوزڕاندن گرنگ نیه به هه‌ر رێگایه‌ك بێت جا له‌تۆڕه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كانی فه‌یسبوكه‌وه بێت یاخود له ته‌له‌فیزیۆن یان هه‌ر رێگه‌یه‌كی تری راگه‌یاندنه‌وه بێت، ئه‌گه‌ر تۆمه‌ت و ناوزڕاندن بڵاوكرایه‌وه له كه‌ناڵه‌كانی راگه‌یاندن به‌گشتی ئه‌وا له‌م كاته‌دا ئه‌بێنه هۆی قورستربوونی تاوانه‌كه و زیادبوونی سزاكه‌ی له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له‌رێگه‌ی راگه‌یاندنه‌وه زۆرترینی خه‌ڵك ده‌یبینێت و ته‌ماشای ده‌كات.
بەڵام.. ئایا چۆن ئه‌م تاوانه ده‌سه‌لمێنرێت و چۆن بگه‌ن به‌كه‌سی تاوانبار؟ نه‌گه‌یشتن به‌كه‌سی تاوانكار ئه‌وه ناگه‌یه‌نێت كه تاوان رووینه‌داوه به‌ڵكو ئه‌مه كارێكی ئابڕوبه‌ره‌و ده‌بێت لًێكۆڵینه‌وه‌ی لێبكرێت و به‌دوایدا بگه‌ڕێن ئه‌مه‌ش له‌زۆربه‌ی تاوانه‌كاندا رووده‌دات كاتێك كه‌سی تاوانكار بزر ده‌بێت، ته‌نانه‌ت له‌تاوانی گه‌وره‌ی وه‌كو ئیرهاب هه‌ندێك جار ناتوانرێت بگه‌ین به‌كه‌سه تیرۆرسته‌كه و دۆزینه‌وه‌ی ئه‌سته‌مه.
بۆیە سه‌لماندنی روودانی تاوانی تۆمه‌ت و ناوزڕاندن له‌سه‌رماڵپەری تۆڕه‌كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان كارێكی قورسه، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی بابه‌تی سه‌لماندنی تاوانه‌كه و روودانی تاوانه‌كه دوو شتی جیاوازن له‌یه‌ك.
بڵاوبوونه‌وه‌ی هه‌موو تۆمه‌ت و ناوزڕاندنێك له‌تۆڕه كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كانی فه‌یسبوك و كه‌ناڵه‌كانی راگه‌یاندن و هاوشێوه‌كانی ده‌بێته هۆی توندكردنی تاوانه‌كه‌و زیادبوونی سزاكه‌ی به‌پێی یاسای سزادانی عیراقی.
دادوه‌ر عه‌بدولستار به‌یرقدار وته‌بێژی پێشوتری ره‌سمی ده‌سه‌ڵاتی دادوه‌ری فیدڕاڵی دەڵێت: ده‌سته‌ی پێداچوونه‌وه له‌دادگای تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ی به‌غدا-ره‌سافه له‌دووایین بڕیاریدا فه‌یسبووكی به‌یه‌كێك له‌ئامڕازه‌كانی راگه‌یاندن داناوه‌و، ئاماژه‌ی به‌وه كردووه تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تی فه‌یسبووكیش هه‌موو یاساكانی راگه‌یاندنی به‌سه‌ردا جێبه‌جێ ده‌بێت و ده‌یگرێته‌وه. هەر بۆیە ئەو بڕیاره‌ی دادگای تێهه‌ڵچونه‌وه‌ی به‌غدا کە پێش ماویەک ده‌ریكردووه له‌باره‌ی ناوزڕاندن و تۆمه‌ت دروستكردن له‌تۆڕه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان بڕیارێكی دروسته‌و له‌چوارچێوه‌ی یاسای سزادانی عیراقیدایه.
چونکە دادگاكان تۆرە کۆمەڵایەتیەکان بەفه‌یسبوكیشەوە وه‌كو لایه‌نێكی راگه‌یاندن هه‌ژمار ده‌كه‌ن، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌گاته به‌رده‌ست گشت كه‌سێك و ئێستاكه له‌جیهاندا به‌ربڵاوترین رێگه‌ی راگه‌یاندنه‌و ده‌بێت رێوشوێنی یاسایی توندوتۆڵ له‌گه‌ڵیدا بگیرێته به‌ر بۆكه‌مكردنه‌وه‌ی تاوانه‌كانی تۆمه‌ت و ناوزڕاندن.
پارێزەر/ لوقمان مصطفی صالح
